Ανοίγεις την τηλεόραση για λίγα λεπτά και είναι πολύ πιθανό να πέσεις σε ταινία όπου ένας ψυχολόγος δουλεύει με έναν πελάτη του. Δυστυχώς, παρ` όλο αυτό που θα δεις πιθανώς να μην είναι ακριβές, μπορεί να είναι και ένα παράδειγμα ανθυγιεινής και βλαβερής «θεραπείας». Ταινίες όπου ο ψυχίατρος ή ο ψυχολόγος μιλάει για τις θεραπευτικές συνεδρίες της ημέρας αναφέροντας τους πελάτες στον σύζυγό του και άλλες όπως όταν παρουσιάζουν τον Hannibal Lectern να φέρεται σαν φίλος, συνένοχος, και ψυχίατρος σε διάφορους ασθενείς. Αυτές οι απεικονίσεις είναι μόνο κινηματογραφικές αλλά χρωματίζουν τις προσδοκίες πολλών συνανθρώπων μας σχετικά με το τι είναι η θεραπεία. Με δύο λέξεις, ξεκάθαρες και λογικές προσδοκίες. Αυτό είναι το κλειδί για να πάρεις τα μέγιστα από την θεραπεία. Ούτως ή άλλως, αν συνεχώς προσπαθείς για κάτι που δεν είναι πιθανό, πολύ γρήγορα θα νοιώσεις ότι αποτυγχάνεις. Με την λογική αυτή θα ήθελα να αναφερθώ σε όλα όσα δεν πρέπει να περιμένουμε να δούμε στη θεραπεία.
1. Η θεραπεία δεν μπορεί να αλλάξει τους άλλους. Αν για παράδειγμα ξεκινήσει ένα ζευγάρι συμβουλευτική ζεύγους με σκοπό ο ένας να αλλάξει τον άλλον σύζυγο, ή αν ο ένας ελπίζει ότι μειώνοντας το άγχος του θα ενθαρρύνει την σύζυγό του να είναι καλύτερη μαζί του, λυπάμαι αλλά μάλλον δεν έχει καθαρή εικόνα της θεραπείας. Η θεραπεία δεν μπορεί να αλλάξει τους άλλους γύρω μας. Αντίθετα ο στόχος της καλής θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να αλλάξει τον τρόπο που αντιδρά και σχετίζεται με όσους αγαπάει και έχει καθημερινά στη ζωή του. Σε πολλές περιπτώσεις, η αλλαγή της δικής μας συμπεριφοράς θα ενθαρρύνει τους άλλους να αλλάξουν και τη δική τους και η αλλαγή των δικών μας συναισθημάτων σίγουρα μπορεί να μειώσει την σύγχυση που νοιώθουμε από την προβληματική συμπεριφορά κάποιου άλλου. Αλλά αυτά είναι συνεπακόλουθα και επουδενεί δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός μας όταν φτάνουμε στο γραφείο του ψυχολόγου.
2. Η θεραπεία δεν προσφέρει εγγυήσεις. Το μυαλό είναι πολύπλοκο όργανο και τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο όταν σκεφτούμε ότι το μυαλό μας πρέπει να «συνεργαστεί» με το σώμα μας, το περιβάλλον μας και τους αγαπημένους μας. Κανένας ειδικός δεν μπορεί να προσφέρει εγγυήσεις. Αντίθετα ο σκοπός της θεραπείας είναι να προωθεί την αλλαγή. Την θετική αλλαγή. Μπορεί να μην φτάσεις τον στόχο σου όσο γρήγορα θα έπρεπε και μπορεί να μην ανακαλύψεις καν ότι ένας διαφορετικός στόχος έχει δρομολογηθεί. Είναι καλό να κρίνεις τον ειδικό σου με βάση την πρόοδο που κάνεις αλλά αν θεωρείς ότι η θεραπεία είναι το μόνο συστατικό στην συνταγή για μια ευτυχισμένη ζωή, θα απογοητευτείς.
3. Η θεραπεία δεν είναι πληρωμένη φιλία. Είναι φυσικό να συμπαθείς τον θεραπευτή σου και η εγγύτητα της σχέσης μπορεί να προκαλέσει ακόμα και ερωτισμό σε μερικούς πελάτες. Όσο κοντά κι αν νοιώθεις με τον θεραπευτή σου όμως, σίγουρα δεν είναι ένας πληρωμένος φίλος σου και σαφώς δεν είναι ο ερωτικός σου σύντροφος. Αν πιάσεις τον εαυτό σου να θέλει να γίνει ο αγαπημένος πελάτης του ή αν επενδύεις περισσότερα στην θεραπευτική σχέση απ` ότι στον κόσμο εκτός θεραπείας, δεν θα πάρεις όσα έχεις ανάγκη. Θα είναι πολύ βοηθητικό να συζητάς αυτά τα συναισθήματα με τον θεραπευτή σου, καθώς οι συνήθειες που εκδηλώνεις στην θεραπεία συχνά είναι μέρος των ανθυγιεινών συνηθειών που εκδηλώνεις και στην υπόλοιπη σου ζωή.
4. Η θεραπεία δεν θα σε «γιατρεύσει». Θα αποκτήσεις νέες δεξιότητες διαχείρισης και νέες γνώσεις για τον εαυτό σου και πολλές καταστάσεις της ζωής αλλά δεν θα αλλάξει όσα σου προκαλούν άγχος στη ζωή σου. Η μητέρα σου θα παραμείνει επικριτική και ο πατέρας σου αλκοολικός. Μπορεί να βιώσεις άγχος και ανησυχία. Η διαφορά είναι ότι – αν η θεραπεία σου κάνει αυτό που οφείλει να κάνει – η καλή θεραπεία σε βοηθάει να διαχειριστείς πολύ αποτελεσματικά αυτές τις δυσκολίες και δυσφορίες, όπως και θα σε βοηθήσει να αντιμετωπίσεις εμπόδια και δυσλειτουργικότητες χωρίς να υιοθετείς ανθυγιεινές – αυτοκαταστροφικές – ή επικίνδυνες συμπεριφορές.
5. Η θεραπεία δεν θα αλλάξει την προσωπικότητά σου. Ορισμένοι άνθρωποι ανησυχούν ότι οι ψυχολόγοι μπορούν με κάποιο τρόπο να διεισδύσουν στον εγκέφαλο, να μαγειρέψουν τα πράγματα και να δημιουργήσουν έναν καινούργιο άνθρωπο. Η θεραπεία δεν είναι έλεγχος μυαλού και δεν πρόκειται να σε μετατρέψει σε άλλον ή να αλλάξει την βασική σου προσωπικότητα. Αντίθετα, η θεραπεία δουλεύει με αυτά που έχεις. Αν σου αρέσει να ευχαριστείς τους άλλους, μπορείς να μάθεις να διεκδικείς τις δικές σου ανάγκες ενώ παραμένεις δοτικός και με ενσυναίσθηση. Σε βοηθάει να γεφυρώσεις το κενό μεταξύ των προβληματικών συμπεριφορών και μιας εντελώς νέας προσωπικότητας οπότε η πρόοδος είναι σταθερή και διαδοχική.
Αν λοιπόν αυτά είναι μύθοι, θα αναρωτιέστε τότε τι μπορεί να κάνει καλά η θεραπεία ; Κάθε θεραπευτής έχει τον δικό του ορισμό της υγιούς θεραπείας αλλά μπορώ να επισημάνω κάποια βασικά και ουσιαστικά συστατικά στη συνταγή της ωφέλιμης θεραπείας.
– Η θεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις
επαναλαμβανόμενα μοτίβα (συνήθειες). Ίσως να επιλέγεις βίαιους και χειριστικούς άνδρες γιατί σου θυμίζουν τον πατέρα σου ή να έχεις υιοθετήσει τις υπέρ-επικριτικές και νευρικές τάσεις της μητέρας σου. Ο άνθρωπος έχει την τάση να μην μπορεί να επισημάνει τις ανθυγιεινές συμπεριφορές διότι νοιώθει άνετα μέσα σε αυτές. Και στην τελική, κανείς δεν θα επέλεγε συνειδητά να κάνει αυτά που θα έκαναν τη ζωή του χειρότερη. Η δουλειά του θεραπευτή σου δεν είναι μόνο να ακούει τα συναισθήματά σου αλλά να εξετάζει πώς αυτά τα συναισθήματα επηρεάζουν την συμπεριφορά σου και να σε βοηθήσει να ξεσκεπάσεις μακροχρόνιες συνήθειες, σκέψεις και συναισθήματα.
– Η θεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει να έχεις καλύτερες αντιδράσεις. Όταν γνωρίζουμε πώς να κάνουμε κάτι καλύτερα, συνήθως αυτό και πράττουμε. Συχνά όμως οι πελάτες δεν είναι σίγουροι πώς να κάνουν την επανεκκίνηση. Ίσως να ξέρουν ότι ο τρόπος που πειθαρχούν τα παιδιά τους είναι επιθετικός αλλά δεν είναι σίγουροι ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να το κάνουν. Η΄ μπορεί να νοιώθουν ότι ελκύουν μόνο χειριστικούς ανθρώπους. Ο θεραπευτής σου μπορεί να σε βοηθήσει να διευρύνεις το σύνολο των δεξιοτήτων σου και να χρησιμοποιήσεις «εργαλεία» σου που δεν είχε καν εντοπίσει ότι έχεις, ώστε να βρεις νέους τρόπους να αντιδράς σε παλιά και οικεία προβλήματα. Μόλις μάθεις κάποιες μεθόδους ανάλογα με την προσωπικότητα και τις απαιτήσεις ης καθημερινότητάς σου, τότε κάποια πράγματα θα είναι σίγουρα πιο εμφανή και εύκολα από πρωτύτερα. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως μπορεί να χρειαστεί περισσότερη εξάσκηση και σε αυτό πρέπει να έχεις τη βοήθεια του ειδικού σου.
– Η θεραπεία μπορεί να αυξήσει την αυτογνωσία. Το ταξίδι προς τη αυτογνωσία μπορεί αρχικά να είναι επώδυνο. Μπορεί να συνειδητοποιήσεις ότι είσαι υπερβολικά επικριτικός ή ότι μιμείσαι τις προβληματικές συμπεριφοριστικές συνήθειες του πατέρα σου. Μόνο μέσα από την συνειδητοποίηση αυτών των συνηθειών όμως θα μπορέσουμε να τις αλλάξουμε. Όταν αποκτάς μεγαλύτερη γνώση του εαυτού, είσαι καλύτερα εξοπλισμένος ώστε να αναγνωρίζεις προβληματικές συμπεριφορές ακόμα και καιρό μετά το τέλος της θεραπείας σου και αυτό έχει τη δυναμική να συμβάλλει σε πιο χαρούμενη ζωή όπως και σε αίσθηση ελέγχου της «μοίρας» σου.
– Η θεραπεία μπορεί να βελτιώσει κοινωνικές δεξιότητες. Ακόμα κι αν είσαι μια αφοσιωμένη κοινωνική πεταλούδα, σαφώς και μπορείς να χτενίσεις τις βασικές σου δεξιότητες όπως πώς να ζητάς συγνώμη, πώς να μιλάς σε κάποιον άγνωστο και πώς να αποφύγεις να παίρνεις προσωπικά την κριτική. Η θεραπεία σου δίνει χώρο να εξασκήσεις τις κοινωνικές σου δεξιότητες στο γραφείο του ψυχολόγου και ο ψυχολόγος σου μπορεί να επισημάνει συνήθειες στον τρόπο που επικοινωνείς που έχουν σχέση με την «πραγματική» σου ζωή. Όταν αυτές οι συνήθειες γίνουν ορατές, από το σημείο αυτό και με τη βοήθεια του θεραπευτή σου θα αναπτύξεις νέες, πιο υγιείς προσεγγίσεις που βελτιώνουν την κοινωνική σου ζωή και τις διαπροσωπικές σου σχέσεις.
– Η διαδικασία της θεραπείας δεν είναι μόνιμη. Δεν υπάρχει κάτι κακό στο να κάνεις θεραπεία διάφορες στιγμές στη ζωή σου. Όλοι έχουμε την ανάγκη συντονισμού κάθε τόσο και η διαδικασία της αυτό-ολοκλήρωσης ποτέ δεν τελειώνει. Αλλά η θεραπεία δεν χρειάζεται σε εβδομαδιαία βάση και για πολλά χρόνια αν δεν υπάρχει διαταραχή ή ανάλογη ανάγκη. Πολλοί αγχώνονται ότι αν ξεκινήσουν δεν θα βγουν ποτέ από αυτή τη διαδικασία αλλά καλό είναι να θυμάσαι ότι ο καλός θεραπευτής δεν θα σε κρατήσει περισσότερο από όσο χρειάζεσαι. Δουλεύετε μαζί και η πρόοδος είναι κάτι που μπορεί να αναγνωρίσει ο πελάτης.
Ο κάθε ψυχολόγος είναι μοναδικός όπως κάθε πελάτης έχει τις δικές του δυσκολίες και προκλήσεις που φέρνει στη θεραπεία. Αλλά η βάση της καλής και υγιούς θεραπείας δεν αλλάζει, όποιο κι αν είναι το πρόβλημα ή η διαταραχή του πελάτη. Μην φοβάστε να μιλήσετε αν νοιώθετε ότι κάτι δεν σας πάει καλά κατά τη θεραπεία και μην αφήσετε τις εικόνες που προβάλλονται μέσω της τηλεόρασης – ταινίες, εκπομπές, ειδήσεις – σχετικά με το τι είναι η θεραπεία να χρωματίσουν την δική σας αντίληψη σχετικά με το τι πρέπει να είναι η θεραπεία!
